میراث آریا: تپه حصار دامغان بزرگ‌ترین مرکز جمعیتی شمال‌شرق ایران طی عصر مفرغ (۵۵۰۰ تا ۳۵۰۰ سال پیش) است. کاوش‌های هیئت باستان‌شناسی آمریکایی در دهه‌ی ۱۳۱۰ خورشیدی و نیز کاوش‌های هیئت مشترک آمریکا، ایتالیا و ایران در دهه‌ی ۱۳۵۰ خورشیدی نشان داده است که تپه‌حصار به دلیل موقعیت قرارگیری‌اش در دالان ارتباطی تمدن‌های آسیای میانه در شرق و تمدن‌های بین‌النهرین و عیلام در غرب، نقشی مهم در ارتباطات فرامنطقه‌ای در عصر مفرغ داشته است. کشف کوره‌های ذوب کانسنگ‌های فلزی، به‌ویژه مس و نیز بقایای قالب‌های ریخته‌گری و بوته‌های فلزکاری و همچنین حجم بسیار زیاد سرباره‌های فلزی در این محوطه گویای این است که تپه‌حصار یک مرکز بزرگ تولیدی اقلام مفرغی در این عصر بوده است. افزون بر این، کشف تابلت های گلی با خط میخی در کاوش‌های سال ۱۳۷۴ در حصار گویای ارتباط تجاری این شهر عصر مفرغ با مراکز هم‌عصر خود در بین‌النهرین و عیلام است. اهمیت حصار فراتر از مرزهای کنونی ایران است به‌طوری‌که در هر کتاب و مقاله بین‌المللی و داخلی که درباره‌ی تحولات فرهنگی نیمه شرقی ایران و آسیای میانه نوشته‌شده، نام حصار آمده است.
یکی از مهم‌ترین کشفیات در تپه حصار، مربوط به دوره آهن باستان است که نشان‌دهنده نقش این منطقه در تبادلات فرهنگی و تجاری با سایر مناطق است. همچنین، آثار این تپه از دوره‌های مختلف تا اسلامی، تحولات فرهنگی و اجتماعی را به‌وضوح نمایان می‌سازد.
از دیگر موارد جالب در تپه حصار، وجود کاخ ساسانی است که رازهای نهفته در تاریخ این ناحیه را برملا می‌کند و نقش بی‌پایان تپه حصار در حفظ و ارتقای فرهنگ ایران باستان را نشان می‌دهند.
در نتیجه، تپه حصار دامغان نه‌تنها یک منبع غنی از اطلاعات تاریخی و باستان‌شناختی است، بلکه نمادی از تداوم حضور انسان در این سرزمین است که باید با حفاظت مداوم و برنامه‌ریزی‌های علمی و فرهنگی مورد توجه قرار گیرد.
باستان‌شناسی در تپه حصار به ما نشان داده است که این منطقه مرکزی از تبادلات فرهنگی بین اقوام و اجتماعات مختلف بوده است. تحقیقات آثار از دوره‌های مختلف تا دوران اسلامی، تنوع و غنای ارث فرهنگی این سرزمین را روشن کرده و اهمیت بی‌پایان آن را بر جامعه مدرن ایران تأکید می‌کند.
بزرگداشت تپه حصار نه‌تنها به معنای یادآوری تاریخ و باستان این سرزمین، بلکه یک فرصتی برای بررسی عمیق‌تر ارتباطات فرهنگی و اجتماعی انسان با محیط‌زیست خود است. این منطقه به‌عنوان آینه‌ای به شمار می‌رود که تلاش‌ها و کشف‌های باستان‌شناسی در آن، به ما امکان می‌دهد تا ترکیبی از زندگی روزمره، هنر و معماری پیشینیان را درک کنیم.
تپه حصار به‌عنوان یک زمینه غنی از اطلاعات باستان‌شناختی، به ما امکان می‌دهد تا الگوهای زندگی مردمان را در دوره‌های مختلف درک کنیم. این تحقیقات نه‌تنها به ما کمک می‌کند تا تغییرات اجتماعی و اقتصادی را در طول زمان درک کنیم، بلکه در تعیین نقش این ناحیه در شبکه تبادلات فرهنگی با سایر مناطق نیز مؤثر است.
تپه حصار به‌عنوان یک جاذبه گردشگری فرهنگی، نقش مهمی در جذب بازدیدکنندگان و آموزش عمومی دارد. افزایش آگاهی از اهمیت میراث فرهنگی و تاریخی این ناحیه، به تقویت ارتباطات فرهنگی و تاریخی جامعه بسیار کمک می‌کند.
به‌طورکلی، تپه حصار دامغان به‌عنوان یک سنگر فرهنگی و تاریخی، نه‌تنها به ما کمک می‌کند تا گذشته خود را درک کنیم بلکه نقش برجسته‌ای در حفظ و ارتقاء هویت فرهنگی ایران دارد. این تپه یک پنجره باز به گذشته است که بر روی آینده بازشده و ارتباطی معنی‌دار بین نسل‌های مختلف را تسهیل می‌کند.
خروج ریل از محوطه تاریخی وارث تاریخ هفت‌هزارساله، تپه حصار دامغان، یکی از موارد حیاتی در دستور کار کنشگران و حمایت‌کنندگان از میراث فرهنگی درگذشته بوده است. در سفر اول آیت‌الله رئیسی رئیس‌جمهور محترم به استان سمنان در تاریخ 13 آبان 1400 این مطالبه موردبررسی قرار گرفت و بررسی موضوع تغییر مسیر ریل راه‌آهن از تپه‌حصار تصویب شد. این تصمیم در نامه شماره 103296 مورخ 9 آذر 1400 با امضای معاون اول رئیس‌جمهوری به وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی ابلاغ شد و در پی آن، قرارداد این امر با مرکز تحقیقات وزارت راه و شهرسازی منعقد شد. مرکز تحقیقات پس از بررسی و انجام پژوهش‌های میدانی نتایجی را به اداره کل میراث‌فرهنگی استان ارائه کرده است که بسیار امیدبخش است.
در راستای بررسی‌های کارشناسی و با تأکید بر خطرات تردد قطار در این محوطه به دلیل لرزش‌های ایجادشده، هشت واریانت جابجایی ریل ارائه‌شده است و میان آنها، واریانت چهار با نظر مثبت مشاوران فنی راه‌آهن و کارشناسان محترم مرکز تحقیقات قابل‌اجرا بوده و برخی از مزایای آن عبارت‌اند از: کم‌هزینه بودن (۷۵ میلیارد تومان)، کوتاه بودن مسیر (2 کیلومتر)، خارج از حریم تپه‌حصار، نیمه‌آماده بودن مسیر، امکان تملک آسان‌تر نسبت به سایر موارد (بخش عمده مسیر توسط البرز شرقی تملک شده و بلااستفاده است) و عدم نیاز به جابجایی ایستگاه و تأسیسات راه‌آهن است. در این واریانت، دغدغه اصلی راه‌آهن، یعنی کاهش سرعت قطار به زیر ۶۰ کیلومتر بر ساعت رفع شده و امکان عبور با سرعت ۱۰۰ کیلومتر بر ساعت وجود دارد.
با توجه به اهمیت این پروژه، رفع موانع نقش بسزایی در ثبت جهانی اثر دارد. تپه حصار دامغان، به‌عنوان یک نماد باستانی با هفت هزار سال تاریخ، نقش بی‌بدیلی در زندگی فرهنگی و تاریخی منطقه ایفا می‌کند. حفظ و ثبت جهانی این محوطه باستانی از اهمیت فراوانی برخوردار است.
این تپه، شاهد گذشت زمان و تحولات فرهنگی و تاریخی است و حفظ آن‌یک نشانه زنده از تلاش‌ها و دستاوردهای مردم حصار است و از اهداف آن، نخست، حفظ تپه حصار به معنای حفظ یک نقطه ارزشمند از تاریخ و فرهنگ است.
دوم، ثبت جهانی تپه حصار به‌عنوان میراث فرهنگی، ارزش تاریخی و فرهنگی این منطقه را در دنیا به رسمیت می‌شناسد. این اقدام نه‌تنها به جلب‌توجه جهانی به این محوطه تاریخی کمک می‌کند بلکه از تخریب و تغییرات غیرمجاز جلوگیری می‌کند.
سوم، حفظ تپه حصار نقش مهمی در توسعه پایدار این منطقه دارد. این حفاظت به‌عنوان یک منبع تاریخی و فرهنگی، گردشگران را جذب می‌کند و به توسعه اقتصادی و اجتماعی این ناحیه کمک می‌کند.
در نهایت، اهمیت حفظ و ثبت جهانی تپه حصار دامغان بیانگر اراده جامعه در حفاظت از ارثیه‌های فرهنگی و تاریخی خود است. این تصمیم نشان از مسئولیت اجتماعی و فرهنگی نسل‌های آینده نسبت به میراثی که از گذشته به‌دست‌آمده است دارد.
امیرکرم زاده، مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان سمنان
انتهای پیام/
نظر شما